mechanizmy komórkowe i molekularne opisane w rozdziałach 22 i 23 budują układ nerwowy o imponującej złożoności anatomicznej. Instrukcje te są również wystarczające, aby stworzyć pewne niezwykle wyrafinowane zachowania wrodzone lub „instynktowne” (patrz ramka A w rozdziale 31). W przypadku większości zwierząt repertuar behawioralny, w tym strategie żerowania, walki i kojarzenia, opiera się na wzorcach łączności ustanowionych przez wewnętrzne mechanizmy rozwojowe., Jednak układy nerwowe złożonych („wyższych”) zwierząt, w tym ludzi, wyraźnie dostosowują się do szczególnych warunków środowiska jednostki i są pod ich wpływem. Te czynniki środowiskowe są szczególnie wpływowe we wczesnym okresie życia, w oknach czasowych zwanych okresami krytycznymi. W niektórych przypadkach, takich jak nabycie języka, pouczające wpływy ze środowiska są oczywiście wymagane do normalnego rozwoju zachowania (tj. ekspozycja na język ojczysty jednostki)., Co więcej, niektóre zachowania, takie jak imprinting u ptaków (pole A), są wyrażane tylko wtedy, gdy zwierzęta mają pewne szczególne doświadczenia w mocno ograniczonym czasie wczesnego rozwoju poporodowego (lub posthatching). Z drugiej strony, okresy krytyczne dla umiejętności sensorycznych i motorycznych, lub złożonych zachowań, takich jak język ludzki, są dłuższe i znacznie mniej dobrze wytyczone.

pomimo faktu, że okresy krytyczne różnią się znacznie zarówno pod względem zachowań, których dotyczą, jak i ich czasu trwania, wszystkie mają pewne podstawowe właściwości. Okres krytyczny jest definiowany jako czas, w którym dane zachowanie jest szczególnie podatne na określone czynniki środowiskowe i rzeczywiście wymaga ich normalnego rozwoju. Po zakończeniu tego okresu zachowanie w dużej mierze nie ma wpływu na późniejsze doświadczenie (lub nawet całkowity brak odpowiedniego doświadczenia)., Z drugiej strony, brak narażenia na odpowiednie bodźce w okresie krytycznym jest trudny lub niemożliwy do naprawienia później.

podczas gdy psychologowie i etolodzy (czyli biolodzy, którzy badają naturalne zachowanie zwierząt) od dawna uznają, że wczesne życie poporodowe lub posthatching jest okresem szczególnej wrażliwości na wpływy środowiska, ich badania krytycznych okresów koncentrują się na zachowaniu. Prace w drugiej połowie XX wieku coraz częściej badały podstawowe zmiany w odpowiednich obwodach mózgu i ich mechanizmach.